Có khoảng 14,000 loài nấm trên thế giới nhưng chỉ một số ít loài ăn được. Có nấm đắc tiền, có nấm rẻ tiền; có nấm độc, có nấm ăn được; có nấm màu sắc sặc sỡ, có nấm đơn giản một màu. Vương quốc nấm thật sự rất đa dạng, đa dạng đến mức người ta xếp chúng vào một giới riêng, tách biệt hẳn với giới thực vật và động vật. Vậy nấm là gì, có công dụng như thế nào, và mục đích đến Trái Đất của chúng là gì?
Những loại nấm lành được sử dụng để chế biến rất nhiều món ăn khác nhau.
Trước kia, nấm được xếp vào giới thực vật dù chúng không có chất diệp lục. Đó là lý do chúng ta thấy nấm có thể mang tất cả các màu sắc trừ màu xanh lá cây. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra nấm có nhiều đặc điểm khác với thực vật:
Chính vì vậy nấm đã được tách ra khỏi giới thực vật và được xếp vào một giới riêng, gọi là giới nấm.
Ngộ độc nấm thường xuyên xảy ra và đe dọa tính mạng con người. Nguyên nhân chủ yếu là do ăn phải nấm độc không rõ nguồn gốc. Chính vì vậy đừng bao giờ ăn một loại nấm mà bạn không nhận dạng được nó là nấm gì, đến từ đâu, có ăn được hay không. Thường những loại nấm độc hay ngụy trang bằng vẻ bề ngoài xinh đẹp rạng rỡ để đánh lừa chúng ta. Bên cạnh đó nấm độc còn có những đặc điểm nổi bật có thể nhận thấy bằng mắt thường như sau:
1. Phần lớn nấm độc có màu đỏ, cam, vàng, trắng hoặc xám. Một số loài khi bị vỡ hoặc bầm tím sẽ mất đi màu đỏ ban đầu.
2. Nấm độc thường có một cái mũ hình chiếc ô. Nhưng đừng vì chiếc ô của nấm mà trong tim hóa cầu vồng nhé.
3. Nấm độc có nắp (là cái mũ đó) khô, nhếch nhác, không nhầy nhụa hoặc ẩm ướt như nấm lành. Tuy nhiên vào mùa mưa thì nấm nào cũng ướt, thế nên hãy đợi một hoặc hai ngày sau xem nó có khô không mới phân biệt được làm nấm lành hay không lành.
4. Nấm độc có nhiều vảy hoặc mụn cóc, mảng màu trên nắp để gây sự chú ý của người ta. Có thể là vảy màu nâu trên nấm trắng hoặc mụn cóc màu trắng trên nấm đỏ.
Đây là một ví dụ điển hình của nấm độc: rất màu mè và có nhiều đốm trắng trên nền đỏ.
5. Khi đào nấm độc lên sẽ thấy gốc nó bị phình ra, tạo thành một cái đế. Không phải tất cả các loại nấm đều có đế như vậy, nên đây là một trong những chi tiết đắt giá nhất để phân biệt nấm độc với nấm lành.
6. Nấm độc có một cái vành đai ngay dưới nắp, cùng màu với thân cây.
7. Nấm độc thường có những tia lá màu trắng nhạt dưới nắp nấm. Lật ngược nắp nấm lên sẽ thấy những tia lá be bé này (theo wikihow.com).
Tuy nhiên, các dấu hiệu trên vẫn chỉ mang tính tương đối vì có rất rất nhiều yếu tố ngoại cảnh tác động đến hình hài của cây nấm mà bằng mắt thường chúng ta khó có thể nhận biết được. Vậy nên cách tốt nhất là chỉ nên ăn những cây nấm mà bạn biết chắc chắn nó là nấm gì và nó có ăn được hay không để tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc.
Nấm ăn có giá trị dinh dưỡng cao. Hàm lượng protein chỉ sau thịt, cá, rất giàu khoáng chất và chất chống oxy hóa.
Các loại nấm ăn được phổ biến ở nước ta như nấm sò (nấm bào ngư), nấm mỡ, nấm rơm, mộc nhĩ, nấm linh chi, nấm hương, nấm kim châm, nấm đông cô, nấm cục (hắc tùng lộ), nấm thông, nấm bụng dê, nấm khiêu vũ. Các loại nấm này có khoảng 17-19 loại axit amin. Trong đó có đủ 9 loại axit amin không thay thế. Nấm còn chứa các chất chống oxy hóa tự nhiên như ergothinene, sắc tố phenolic, và nhiều khoáng chất thiết yếu như mangan, selen, kẽm, đồng, iốt, molypden. Trong nấm có một lượng vitamin B12 rất lớn mà không một loại thực vật nào có được. Ngoài ra còn có một lượng nhỏ vitamin D, đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa canxi và phốt phát. Trong nấm có rất ít calo và chất béo, và hầu như không chứa cholesterol.
Hàm lượng chất béo thô trong nấm ăn dao động từ 1% tới 15 – 20% theo trọng lượng khô, nhưng tất cả đều thuộc các axit béo không no. Sử dụng các axit béo không no hoàn toàn có lợi cho sức khỏe con người. Gluxit chiếm tới 30 – 83% thành phần của nấm ăn, có tác dụng chữa bệnh, nhất là chống khối u. Thành phần xenlulo trong nấm ăn bình quân là 8%, có tác dụng chống lại sự kết lắng của muối mật và làm giảm hàm lượng cholesterol trong máu, nhờ thế mà phòng được sỏi thận và huyết áp cao.
Nấm có rất nhiều chất dinh dưỡng, vậy nên hãy ăn thật nhiều nấm để cơ thể khỏe mạnh hơn mỗi ngày nhé.
Nói chung nấm không phải là thực vật, cũng không phải là động vật. Có nấm này nấm nọ nhưng chỉ nên ăn những loại nấm mà chúng ta biết rõ về nó và thường xuyên ăn nấm hơn để tận dụng nguồn dinh dưỡng dồi dào từ thực phẩm tự nhiên này nhé.
Xem thêm bài viết về Sa kê: Thần dược từ rễ đến ngọn tại đây.
Theo nutrition-and-you.com, Nhà Xuất bản Thông tin và Truyền thông, wikihow.com